2/23/2016 07:28:00 CH
doanh nhan
Ơ kìa, bạn ở Hà Nội mà không biết trong Văn Miếu có hai hàng bia, khắc tên các vị khoa giáp ngày trước?
Hai hàng bia ấy làm bằng đã thật cúng; mỗi tấm bia đứng trên một con rùa bằng đã thật bền. Bây giờ ta hiểu nghĩa con rùa là sư đi chậm, sư lười biếng, sự ngu độn nữa kia.
Nhưng - ôi tang thương! - thuở trước người ta cho con rùa là biểu hiệu sự sống lâu đãi đặc. Những tấm bia danh dự kia chẳng phải để bền vững đời đời là gì; người ta đã dựng chúng lên trên mu rùa, ngụ ý rằng các nhân vật tên khắc vào bia sẽ được lưu danh thiên cổ; nói như bây giờ ta nói, sẽ “bất tử”, sẽ sống lâu như rùa.
Nhưng - ôi tang thương! - thuở trước người ta cho con rùa là biểu hiệu sự sống lâu đãi đặc. Những tấm bia danh dự kia chẳng phải để bền vững đời đời là gì; người ta đã dựng chúng lên trên mu rùa, ngụ ý rằng các nhân vật tên khắc vào bia sẽ được lưu danh thiên cổ; nói như bây giờ ta nói, sẽ “bất tử”, sẽ sống lâu như rùa.
Những nét khắc sâu, cố bám vào đá, đó là phương danh qui tỉnh của chư vị Thái học sinh, của những bậc đỗ đạt rất cao, văn tài rất giỏi, vẻ vang cho nước nhà thuở xưa. Thế mà bạn không biết đến? Hai hàng bia, cân đối như cái mũ cánh chuồn, ngay thắng như cải hốt, chững chạc như chiếc hia, trịnh trọng như ông quan, và vững vàng như đá, dưng lên đó cốt cho hậu thể ghi nhớ, thế mà bạn không nhớ, không ghi? Người ở Hà Nội mà hờ hững như vậy, huống chi kê ở tận chót Cà Mau, thôi ai còn biết ông Thái học sinh là cái quái gì! Hỡi ôi rêu, hỡi ôi cỏ, các ngươi đã làm mục cả tên đẹp của bao nhiêu quan nghè đời xưa!
Một chiều kia, tôi đã nhận bài học của hai hàng bia Văn Miếu. Tôi xin kế lại bài học ấy cùng mọi người.
Thái học sinh nghĩa là gì? Nghĩa là những cậu học sinh giỏi giang, ở trên cả các học sinh khác, những “người học trò tốt” vậy. Nghĩa là thuở Hán học, các học sinh ấy khéo thuộc lòng, khéo ăn cắp sách, khéo nấu nướng những môn văn sách, kinh nghĩa, nấu giả Đường;giả Tống cũng như người ta nếu giá cấy, và dọn lên cho các quan trường thưởng thức. Các Thái học sinh ấy đã làm việc rất hữu công cho thân mình họ, bởi cái lẽ hiệu nghiệm nhất là họ đã làm việc không công cho tiếng nước Tàu.
Thời ấy cũng như bây giờ, … và có lẽ bây giờ lại còn hơn thời ấy - họ ráng hiểu cái tinh thần sâu xa của những tiếng chỉ, hỗ, giả, dã, như bây giờ ta ráng thấu cải thuần túy của những tiếng à, de: không thèm học ỷ, họ chỉ cần học chữ, có khác gì chúng ta! Cũng như chúng ta, người xưa đã chắp đầu nọ vào đuôi kia, rút ở sách này mấy câu, giật ở quyển này một đoạn, nhật của cụ ấy một khúc, ăn mày ông nọ vải giòng, rồi vênh vào ngâm nga những áng văn tuyệt tác, nó là cái món áo và của đứa ăn xin!
Nào có ra gì báo Nguyễn Du, nếu bất hạnh Nguyễn Du không đỗ đạt! Thần đồng là cậu bè nào nhớ sách Tàu giỏi hơn máy thu thanh đời nay: và người nào viết văn Tàu mà giống hệt người Tàu, là thiên tài đó! … Cũng như bây giờ.
Cha ông ta xưa lại khờ đến nỗi tưởng bac giả là bạc thật, tưởng con vẹt cũng là người. Có nhằm thể, mới dưng nối hai hàng bia Văn Miếu, nêu danh những người giỏi chữ Hán, như vinh hạnh lớn cho non sông, kỷ niệm những nhân tài, nó chỉ là những nô lệ! Chắc những người có tên nơi hai hàng bản danh dư đô, xưa kia đã chắc mẩm năm được hậu thế trong tay, và gật gù làm thêm những sách vở bằng chữ Tàu, để sau này cho con cháu Việt Nam học - Cũng như bây giờ...
Hai hàng bia Văn Miếu! Tôi tự hỏi sao chúng ta mù, không thấy cái gương hiển hiện của lịch sử; sao chúng ta không nghe tất cả mỉa mai của cái mà chúng ta gọi là Danh Dự. Tôi buồn cười trông thấy sự ngây ngõ của đời trước, tưởng rằng đậu ông nghê là có đại công với văn học, với Tổ quốc, vội xây đài kỷ niệm. Cái dụng ý mỹ miếu xưa, nay đã hỏng bét. Người Việt Nam đời này đã bỏ xó cái “công danh Tàu” đời trước; và cả “công danh Tây” đời này, người Việt Nam đời sau sẽ để vào góc nào?
Chắc sẽ có một Văn Miếu thứ hai, hai hàng bia đá khác ghi tên những ông nghè, ông thạc và rêu tha hồ bám, cỏ tha hồ che...
Posted in: KÝ ỨC,NGÀY ĐÓ
0 nhận xét:
Đăng nhận xét